Το παγκοσμίως γνωστό τεστ Παπανικολάου που απλά ονομάζεται «τεστ Παπ» αποτελεί μια πρωτοποριακή και αποτελεσματική εξέταση με ελληνικό χρώμα, που έχει σώσει εκατομμύρια γυναίκες. Κάθε χρόνο στην Ελλάδα καταγράφονται περισσότερα από 600 κρούσματα καρκίνου στον κόλπο και τον τράχηλο της μήτρας. Το τεστ Παπ είναι μια απλή εξέταση κατά την οποία ο γυναικολόγος εξετάζει τον τράχηλο της μήτρας για να διαπιστώσει εάν υπάρχουν πιθανές μεταβολές στα κύτταρα που δεν οφείλονται σε ορμονικές αλλαγές ή στην ηλικία. Πατέρας του τεστ είναι ο ιατρός και βιολόγος Γιώργος Παπανικολάου ο οποίος κατά τη διάρκεια των επιστημονικών του ερευνών ανακάλυψε την πρωτότυπη για την εποχή μέθοδο των επιχρισμάτων. Αρχικά την εφάρμοσε το 1923 σε γυναίκες πρώτα για μελέτη των φυσιολογικών γεννητικών λειτουργιών και στη συνέχεια για τη διάγνωση του καρκίνου της μήτρας.
Το 1928 έγινε η πρώτη του ανακοίνωση για τη χρησιμότητα της στη διάγνωση του καρκίνου της μήτρας χωρίς να τύχει της εμπιστοσύνης της ιατρικής κοινότητας. Σήμερα όμως η μέθοδος εφαρμόζεται σε όλο τον κόσμο για την έγκαιρη διάγνωση νεοπλασιών και έχει σώσει πολλές γυναίκες από τη μάστιγα του καρκίνου.
Το τεστ Παπ είναι ουσιαστικά μια κυτταρολογική εξέταση στην γενετική περιοχή. Μας προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες αναφορικά με την κατάσταση που βρίσκονται τα κύτταρα που έχουμε ελέγξει και μάλιστα είναι χαμηλού κόστους. Η λήψη των κυττάρων γίνεται με την είσοδο στον κόλπο από όπου αφαιρείται μια στιβάδα κυττάρων από τον κόλπο, μία στιβάδα από το επίπεδο του τραχήλου της μήτρας εξωτερικά. Μία τελευταία στιβάδα κυττάρων λαμβάνεται από την εσωτερική περιοχή του τραχήλου, την ενδοτράχηλο.
Το τεστ Παπ δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί όταν μια γυναίκα έχει περίοδο, διότι δεν είναι δυνατόν να ληφθούν κύτταρα από μια περιοχή που αιμορραγεί. Σε έναν φυσιολογικό κύκλο 28 ημερών, ιδανικό για να πραγματοποιηθεί το τεστ είναι κοντά στην ωοθηλακορηξία αφού την δεδομένη στιγμή ανοίγει ο τράχηλος για να γονιμοποιηθεί το ωάριο και είναι ευκολότερο να ληφθούν τα απαιτούμενα κύτταρα από την περιοχή. Παράλληλα, απαιτείται αποχή από σεξουαλική επαφή για διάστημα δύο με τρεις ημέρες πριν από την εξέταση, ώστε να αποφευχθούν τυχόν αλλοιώσεις ή μικροτραυματισμοί που μπορεί να υπάρχουν. Τέλος, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η κάποια εγκυμοσύνη δεν αναιρεί την διενέργεια του τεστ Παπ, αφού μπορεί να πραγματοποιηθεί με απόλυτη ασφάλεια μέχρι την 24η εβδομάδα της κύησης.
Υπάρχει η απολύτως λανθασμένη εντύπωση σε πολύ κόσμο ότι το τεστ Παπ είναι μια μικροβιολογική εξέταση. Το τεστ όμως γίνεται για την πρόληψη όλων των μορφών καρκίνου που αφορούν τον τράχηλο και τον κόλπο της μήτρας. Είναι δυνατόν επίσης να ανιχνευτούν ορισμένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, λοιμώξεις ή και κάποιος έρπητας. Επιπλέον, πέρα από τον εντοπισμό μη φυσιολογικών κυττάρων, με το τεστ Παπ μπορούν να εντοπιστούν κολπίτιδες, τραχηλίτιδες και μολύνσεις.
Μερικούς μήνες μετά την πρώτη της επαφή, κάθε γυναίκα θα πρέπει να προετοιμάζεται για το τεστ Παπ, ή μετά την συμπλήρωση του 21ου έτους της ηλικίας της. Αν και οι κατευθυντήριες οδηγίες τόσο στην Ε.Ε. όσο και στη χώρα μας επιτάσσουν το τεστ να επαναλαμβάνεται τουλάχιστον κάθε τρία χρόνια, η ιατρική κοινότητα συμφωνεί πως πρέπει να επαναλαμβάνεται ετησίως, σε όλη την διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας που παραμένει σεξουαλικά ενεργή. Είναι άλλωστε ενδεικτικό πως σε γυναίκες που δεν ελέγχονται τακτικά με τεστ Παπ, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας μπορεί να αναπτύσσεται χωρίς να έχουν ανιχνευθεί προκαρκινικές αλλοιώσεις. Όταν τα συμπτώματα εμφανιστούν, η νόσος θα βρίσκεται ήδη σε προχωρημένο στάδιο. Όσο πιο τακτικοί λοιπόν είναι οι έλεγχοι, τόσο πιο αποτελεσματική θα είναι η πρόληψη.
Μετά την εμμηνόπαυση και δεδομένου ότι συνεχίζει να έχει σεξουαλική ζωή, η επαναληψιμότητα του τεστ μπορεί να παραταθεί στα δύο χρόνια ενώ μόνο στις πολύ μεγάλες ηλικίες χωρίς ερωτική ζωή, μπορεί να θεωρηθεί ότι δεν είναι απαραίτητο. Να σημειώσουμε εδώ πως ο εμβολιασμός για τον καρκίνο της μήτρας που πραγματοποιείται σε γυναίκες ηλικίας από 12 μέχρι και 26 ετών, προλαμβάνει τη νόσο σε ποσοστό μέχρι και 70% αλλά δεν αναιρεί το τεστ Παπ, αφού μπορούν να δράσουν συμπληρωματικά. Η ιατρική κοινότητα εκτιμά ότι ο συνδυασμός εμβολιασμού κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων και του τεστ Παπ αποτελούν ασπίδα κατά του καρκίνου της μήτρας μειώνοντας τον κίνδυνο ανάπτυξής του κατά 94%.