Η λαπαροσκοπηση, που αλλιώς καλούμε λαπαροσκοπική χειρουργική ή ελάχιστα επεμβατική χειρουργική έγινε ευρέως διαδεδομένη η κυρίως τη δεκαετία του 1990 με την χρήση των οπτικών ινών και της τεχνολογίας βίντεο. Είναι χαρακτηριστικό πως έως το 1987 οπότε και για πρώτη φορά έλαβε χώρα η πρώτη λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή από τον Philippe Mouret, η λαπαροσκόπηση δεν είχε τραβήξει το ενδιαφέρον των χειρουργών. Έκτοτε, η ενδοσκοπική όπως ονομάζουμε αυτήν την τεχνική, έχει οδηγήσει σε πραγματική επανάσταση στην πρακτική εφαρμογή της χειρουργικής. Η πρώτη λαπαροσκόπηση χρονολογείται από το 1891, όταν ο Γερμανός Kelling «κοιλιοσκόπησε» την κοιλιά ενός σκύλου.
Το σημαντικότερο πλεονέκτημα της λαπαροσκοπικής χειρουργικής είναι η ύπαρξη εξαιρετικά μικρότερου χειρουργικού τραύματος και η σημαντικά μειωμένη απώλεια αίματος κατά την διάρκεια της επέμβασης. Ακόμη, η δυνατότητα χρήσης μικροκάμερας που προβάλλει τις κρίσιμες περιοχές σε μόνιτορ με μεγέθυνση, προσφέρει την λήψη πολύτιμων συμπερασμάτων με μεγάλη ασφάλεια και σε πραγματικό χρόνο.
Δεδομένου μάλιστα ότι με την λαπαροσκοπηση οι ιστοί του σώματος επιβαρύνονται λιγότερο, ο ασθενής αναρρώνει γρηγορότερα, φεύγει από το νοσοκομείο νωρίτερα (πολλές φορές ακόμη και την ημέρα της εγχείρισης) και επανέρχεται στο εργασιακό του περιβάλλον το γρηγορότερο δυνατόν. Σημαντική είναι και η μείωση των μετεγχειρητικών επιπλοκών που έχουν να κάνουν με το τραύμα, το μετεγχειρητικό άλγος ή τυχόν επιπλοκές στο αναπνευστικό σύστημα και την καρδιά.
Η λαπαροσκοπηση μαζί με την υστεροσκόπηση, αποτελούν τους δύο πυλώνες της ενδοσκοπικής γυναικολογικής χειρουργικής. Βασίζεται στην επισκόπηση με τηλεσκοπική κάμερα οπτικής ίνας των έσω οργάνων, χωρίς την ανάγκη διάνοιξης των κοιλιακών τοιχωμάτων και χρησιμοποιείται με επιτυχία εδώ και δεκαετίες σε όλες σχεδόν τις γυναικολογικές επεμβάσεις. Με τη μεγέθυνση που παρέχει η κάμερα, ο γυναικολόγος έχει τη δυνατότητα να δει με μεγάλη λεπτομέρεια ανατομικά στοιχεία που με κλασική χειρουργική μέθοδο δε θα ήταν εύκολο να διακριθούν. Επίσης, με την αρχική τομή, έχει τη δυνατότητα να ελέγξει όχι μόνο την πάσχουσα περιοχή αλλά όλη την ενδοκοιλιακή χώρα, όπως για παράδειγμα σε μια γυναίκα που πρόκειται να υποβληθεί σε κυστεκτομή, μπορεί να ελέγξει το ήπαρ, το έντερο και άλλα κρίσιμα εσωτερικά όργανα.
Έτσι και σε αυτές τις περιπτώσεις, η απουσία χειρουργικής τομής μειώνει σημαντικά το εγχειρητικό στρες και το μετεγχειρητικό πόνο. Ειδικά όσον αφορά τον τελευταίο, βοηθάμε σημαντικά την αναπνευστική λειτουργία, αφετέρου ενώ μπορεί να εξασφαλιστεί η έξοδος της ασθενούς από το νοσοκομείο την ίδια ημέρα της επέμβασης, αποτέλεσμα τη μείωση των πιθανών μετεγχειρητικών επιπλοκών. Μάλιστα, μειώνονται και οι επιπλοκές που έχουν σχέση με την τομή αυτή καθεαυτή, όπως κάποια πιθανή λοίμωξη, ενώ ο χρόνος νοσηλείας είναι συνήθως λιγότερος από 24 ώρες.
Είναι γνωστό πως μέχρι και οι μισές γυναίκες που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπογονιμότητας, πάσχουν από ενδομητρίωση. Πρόκειται για μια παθολογική κατάσταση που δημιουργείται όταν αναπτύσσονται στοιχεία ενδομητρίου εκτός από τη μήτρα και σε διάφορα άλλα όργανα ή δομές του σώματος. Η ενδομητρίωση είναι καλοήθης πάθηση, ωστόσο μπορεί να αποτελέσει πηγή σημαντικών προβλημάτων. Το ενδομήτριο, είναι ο ιστός που φυσιολογικά επενδύει το εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας. Όταν προκαλείται ενδομητρίωση, αντί να αποκολλάται μαζί με το αίμα της εμμήνου ρύσης, τελικά αναπτύσσεται έξω από αυτήν.
Συνήθως προσκολλάται σε όργανα της πυελικής περιοχής, όπως στις σάλπιγγες, στις ωοθήκες ή πίσω από τη μήτρα, ενώ κάποιες φορές επεκτείνεται στο έντερο και την ουροδόχο κύστη. Σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να φτάσει και σε μέρη του σώματος που είναι μακριά από τα γεννητικά όργανα.
Η διαγνωστική λαπαροσκοπηση, είναι και η μοναδική ασφαλής εξέταση που μπορεί να επιβεβαιώσει εάν μια γυναίκα πάσχει από ενδομητρίωση. Πρόκειται για μια ελάχιστα επεμβατική διαδικασία, κατά την οποία χρησιμοποιείται κάμερα με φως προσαρτημένο σε λεπτό τηλεσκόπιο, το οποίο ονομάζεται λαπαροσκόπιο. Με την λαπαροσκόπηση, βλέπουμε τις εστίες, το μέγεθος και την έκταση της ενδομητρίωσης ενώ λαμβάνουμε πολύτιμες πληροφορίες αναφορικά με τη γονιμότητα της γυναίκας.
Όταν η ενδομητρίωση είναι βαριάς μορφής, ενδείκνυται η χειρουργική θεραπεία με λαπαροσκόπηση, προκειμένου να αφαιρεθούν οι εστίες της ενδομητρίωσης. Η επέμβαση γίνεται με διαθερμία ή χρήση λέιζερ, δεν απαιτείται παραμονή στην κλινική, ενώ αν μια γυναίκα επιθυμεί να μείνει έγκυος, μπορεί να προσπαθήσει άμεσα. Μάλιστα μετά την θεραπεία, σταματά η ωορρηξία και η περίοδος και συμβαίνουν ορμονικές αλλαγές, ενώ οι ενδομητριωσικές εστίες συρρικνώνονται και γίνονται λιγότερο επώδυνες.
Τα ινομυώματα που μπορεί να λέγονται επίσης μυώματα ή λειομυώματα, είναι καλοήθη ογκίδια που αναπτύσσονται στο μυϊκό στρώμα της μήτρας. Πρόκειται συνήθως για διακριτές μάζες, ξεχωριστές από την περιβάλλουσα μήτρα και σπάνια γίνονται κακοήθεις. Πρόκειται για τον πιο συνηθισμένο «όγκο» των αναπαραγωγικών οργάνων και παρουσιάζονται περίπου στο 50% του γυναικείου πληθυσμού!
Μπορούν να παρουσιαστούν σαν μία ενιαία μάζα ή σαν πολλαπλές αναπτύξεις σε διάφορα σημεία μέσα στη μήτρα, ενώ το μέγεθός τους μπορεί να παραμείνει ίδιο ή και να αυξηθεί κατά την διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου της γυναίκας. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων και ο προγραμματισμός κάποιας εγκυμοσύνης, αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για την διενέργεια λαπαροσκόπησης.
Η πλέον διαδεδομένη μέθοδος είναι αυτή της λαπαροσκοπικής ινομυωματεκτομής η οποία είναι όπως πάντα ελάχιστα επεμβατική, και προσφέρει την δυνατότητα αφαίρεσης ινομυωμάτων διαμέτρου πολλών εκατοστών από οποιαδήποτε θέση και αν βρίσκονται. Όταν υπάρχουν υποβλεννογόνια ινομυώματα, αυτά δηλαδή που αναπτύσσονται μέσα στην κοιλότητα της μήτρας, η μέθοδος γίνεται υστεροσκοπικά, αμέσως μετά την έμμηνο ρύση δεδομένου ότι σε αυτήν την φάση το ενδομήτριο είναι πολύ λεπτό. Σε αυτήν, το ινομύωμα αφαιρείται σε τμήματα, η αφαίρεσή τους είναι ριζική και η ενδαγγειακή απώλεια υγρών ιδιαίτερα περιορισμένη.
Μάλιστα το ποσοστό των επιπλοκών είναι εξαιρετικά μικρό και μετά βίας αγγίζει το 3%. Για την αποκατάσταση των πιθανών μετεγχειρητικών συμφύσεων συνιστάται διαγνωστική υστεροσκόπηση επανελέγχου δύο μήνες μετά την κύρια επέμβαση.
Άλλη μια σημαντική πάθηση όπου η λαπαροσκοπηση μπορεί να προσφέρει τις υπηρεσίες της, είναι αυτή που αφορά την αφαίρεση των κυστών στις ωοθήκες. Πρόκειται για μη ομαλούς σχηματισμούς οι οποίοι είναι γεμάτοι με υγρό και μπορούν να έχουν μέγεθος πολλών εκατοστών. Η κύστη είναι ένας θύλακας που περιέχει υγρό και εμφανίζεται επάνω στην ωοθήκη η μέσα σε αυτή. Συχνά, διαρρηγνύεται αυτόματα ή λόγω επίδρασης κάποιου εξωτερικού παράγοντα όπως κάποιου τραυματισμού. Σχεδόν όλες οι γυναίκες έχουν κύστεις στις ωοθήκες αλλά δεν είναι όλες ίδιες. Υπάρχουν δύο τύποι, η λειτουργική και η μη φυσιολογική. Οι πρώτες είναι οι πιο συνηθισμένες και δημιουργούνται κατά την διάρκεια του κύκλου και κάθε μήνα οι γυναικείες ωοθήκες δημιουργούν περίπου 20 κύστεις οι οποίες περιέχουν ωάρια. Όταν ένα ωράριο ωριμάσει, η κύστη που το περιέχει σπάει, απελευθερώνοντάς το, ενώ οι υπόλοιπες καταστρέφονται.
Εάν το ωάριο δεν σπάσει, μετατρέπονται σε ωοθυλακικές κύστεις οι οποίες εξαφανίζονται μετά την πάροδο λίγων μηνών. Από εκεί και έπειτα, υπάρχουν οι κύστεις που δημιουργούνται μέσα στην ωοθήκη σε γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση, συνήθως έχουν σοκολατοειδές περιεχόμενο και δεν εξαφανίζονται αν δεν γίνει θεραπεία. Ακόμη, το κυσταδένωμα είναι κύστεις που δημιουργούνται από την επένδυση της ωοθήκης και μπορεί να σπάσουν προκαλώντας έντονο άλγος. Τέλος, στις πολυκυστικές ωοθήκες δημιουργούνται πολλαπλά ωοθηλάκια (κύστεις που περιέχουν ωάρια) που όμως δεν ωριμάζουν σε κάθε κύκλο για να σπάσουν. Έτσι συσσωρεύονται με το χρόνο και δημιουργούν πολλαπλές μικρές κύστεις στις ωοθήκες.
Γυναίκες που δημιουργούν συχνά κύστεις στις ωοθήκες ή έχουν πολυκυστικές ωοθήκες λαμβάνουν συνήθως αντισυλληπτικά δισκία για πρόληψη. Όμως όταν οι κύστεις παραμένουν, έχουν περίεργη ή ύποπτη υφή, εάν προκαλούν πόνο, μεγαλώνουν σε μέγεθος ή αυξάνονται σε αριθμό, αφαιρούνται λαπαροσκοπικά, αφήνοντας τον υγιή ιστό των ωοθηκών στη θέση του ανέπαφο. Και σε αυτήν την περίπτωση, η ασθενής μπορεί συνήθως να φύγει από το νοσοκομείο μέσα σε 24 ώρες και να επιστρέψει στις καθημερινές της δραστηριότητες μέσα σε μία με δύο εβδομάδες.