Ο πόνος κατά τη σεξουαλικη επαφη αποτελεί έναν παράγοντα σημαντικών προβλημάτων στην ερωτική σχέση ενός ζευγαριού. Είναι ενδεικτικό ότι το 2% των παντρεμένων ζευγαριών δεν έχουν ποτέ καταφέρει κολπική διείσδυση κατά την διάρκεια της ερωτικής πράξης. Η επιστημονική έκφραση του πόνου κατά τη σεξουαλικη επαφη είναι η δυσπαρευνία και μπορεί να αφορά όχι μόνον την γυναίκα αλλά και τον άνδρα. Στον άνδρα μπορεί να οφείλεται σε ύπαρξη ξένου σώματος μέσα στον κόλπο ή τη μήτρα της γυναίκας, όπως κάποιο ενδομητρικό σπείραμα, που μπορεί να προκαλέσει πόνους και στους δύο. Ειδικότερα, η επώδυνη σεξουαλική επαφή είναι ένας παράγοντας που πέραν του σωματικού πόνου, είναι αιτία άγχους στα σημερινά ζευγάρια και μπορεί να ποικίλει ανάλογα με την αιτία που την προκαλεί.
Οι πόνοι κατά τη σεξουαλικη επαφη μπορεί να εμφανιστούν αμέσως μετά την είσοδο του πέους στον κόλπο της γυναίκας και οι αιτίες μπορεί να είναι πολλές. Πιο συγκεκριμένα, οι σημαντικότερες είναι οι εξής:
Οι διαταραχές που συνοδεύουν τους πόνους κατά τη σεξουαλικη επαφη δεν είναι μόνο οργανικές αλλά εν πολλοίς και ψυχολογικές. Η λήψη του σεξουαλικού ιστορικού της γυναίκας θα βοηθήσει ώστε να ξεκαθαριστεί κατά πόσον πρόκειται για δυσπαρευνία ή για κολπικούς σπασμούς κατά την διάρκεια της πράξης. Ακολούθως, η κλινική εξέταση των γεννητικών οργάνων θα δώσει πληροφορίες για την ύπαρξη ή μη οργανικών παραγόντων που επιβαρύνουν το πρόβλημα. Ταυτόχρονα, εάν διαπιστωθούν παθολογικοί παράγοντες, προκρίνεται η κατάλληλη θεραπεία. Για παράδειγμα, η ενδομητρίωση αντιμετωπίζεται με τη φαρμακευτική αγωγή, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, χρειάζεται αφαίρεση ιστού με χειρουργική επέμβαση.
Πολλές φορές μπορεί η αιτία να είναι πιθανή ξηρότητα του κόλπου λόγω εμμηνόπαυσης, φαρμάκων ή κάποιας ορμονικής διαταραχής. Προκαλεί άγχος και στρες αλλά αντιμετωπίζεται είτε με θεραπεία αποκατάστασης είτε με τη χρήση διαφόρων λιπαντικών ουσιών που διευκολύνουν την διείσδυση μέχρι να επανέλθουν τα επίπεδα των οιστρογόνων. Εάν η πτώση τους είναι μόνιμη λόγω εμμηνόπαυσης για παράδειγμα, η χρήση της θα πρέπει να είναι συστηματική. Εάν ο πόνος κατά τη σεξουαλικη επαφη εκδηλώνεται κατά τη βαθιά διείσδυση, μπορεί να οφείλεται στην κλίση της μήτρας. Η κλίση δεν επηρεάζει την υγεία ή τη γονιμότητα, μπορεί όμως να συμβάλει στην εκδήλωση πόνου κατά τη διάρκεια του σεξ και το ζευγάρι θα πρέπει να επιλέγει στάσεις που ελαχιστοποιούν τον πόνο.
Τέλος, στην περίπτωση του κολεοσπασμού (κολπικών σπασμών), ο κόλπος ουσιαστικά δεν επιτρέπει στο πέος να εισέλθει καθόλου. Τα αίτιά του μπορεί να είναι ψυχολογικής φύσεως (βιασμός, κακές εμπειρίες στο σεξ, κακοποίηση) αλλά και παθολογικά όπως κάποια νόσος, μια χειρουργική επέμβαση ή και εμμηνόπαυση. Συνοδεύεται από μια επίπονη όσο και ακούσια σύσπαση των μυών του κόλπου και αντιμετωπίζεται με τη βοήθεια ειδικών ασκήσεων που έχουν σαν στόχο την χαλάρωση των μυών του πυελικού εδάφους και τον ερεθισμό των εξωτερικών γεννητικών οργάνων. Συμπληρωματικά, μπορεί να γίνει και χρήση διαστολέων, δηλαδή κυλινδρικών ράβδων διαφόρων μεγεθών που βοηθούν τα τοιχώματα του κόλπου να προσαρμοστούν προοδευτικά στη χαλάρωση. Ενδείκνυται οι ασκήσεις να ξεκινήσουν μόνον από την γυναίκα και αργότερα, όταν θα έχει σημειωθεί πρόοδος, να συμμετάσχει και ο σύντροφός της.